Αποκριάτικα έθιμα στην Ελλάδα, στο Καστρί και στου Καράτουλα

Τα τελευταία χρόνια γίνονται σοβαρές προσπάθειες να αναβιώσουν τα παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας. Ενα πραγματικό ψηφιδωτό ιστορίας και λαογραφίας του παρελθόντος ζωντανεύει ξανά ...

Οι Αποκριές είναι η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν από την Καθαρή Δευτέρα οπότε αρχίζει και η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Αποκριά (αποκρεά) σημαίνει αποχή από το κρέας. Επίσης, κατά μία εκδοχή, η λατινογενής λέξη «Καρναβάλι» αποτελείται από τις λέξεις carne = κρέας και vale = χαιρετώ.

Οι μελετητές συμφωνούν πως οι ρίζες των εθίμων της Αποκριάς βρίσκονται στην αρχαιότητα. Στις πομπές που γίνονταν κατά τη διάρκεια των Ελευσινίων Μυστηρίων (που μαζί με τα Διονύσια ήταν οι πρόγονοι του σημερινού καρναβαλιού), για να μεταφερθεί το Ιερό Πέπλο της Αθηνάς στον Παρθενώνα, μέσω της Ιεράς Οδού. Παρήλαυνε επίσης και μια μικρογραφία Ιερού Πλοίου (Πάραλος, Σαλαμινία) πάνω σε ρόδες. Σε αρχαία αγγεία συναντάμε παράσταση του Διονύσου που κάθεται πάνω σε ένα τέτοιο πλοίο. Ετσι, κατά την άλλη εκδοχή, η λέξη Καρναβάλι προέρχεται από τις λατινικές λέξεις «carrus navalis», που σημαίνει ναυτικό αμαξίδιο.

Μέχρι πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Αποκριά γιορταζόταν στην Ελλάδα με παρέες μεταμφιεσμένων που κυκλοφορούσαν στους δρόμους τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Το κέφι ήταν πηγαίο και άφθονο. Ομως αυτά χάθηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό και επικράτησαν τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και άρματα. Το μεγαλύτερο καρναβάλι στην Ελλάδα γίνεται στην Πάτρα. Οι εκδηλώσεις αρχίζουν κάθε χρόνο στις 17 Ιανουαρίου και λήγουν την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς με το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου και τη μεγάλη παρέλαση.

Αν θέλετε να δείτε τι γίνεται στην υπόλοιπη Ελλάδα πατήστε εδώ

------------------------------

Αποκριάτικα έθιμα στο Καστρί

Τα χωριά μας -πριν ερημώσουν- τις μέρες της Αποκριάς έπαιρναν γιορτινή όψη. Μασκαράδες φορώντας φουστανέλες, μακριά σώβρακα, δέρματα ζώων και ότι άλλο βάνει ο νους σας, γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και πείραζαν τον κόσμο λέγοντας τους χωρατά και παλιόλογα. Για να δείξουν μάλιστα αγάπη σε όσους συναντούσαν τους χάιδευαν τα πρόσωπα με τα χέρια τους που τα είχαν μαυρίσει με κάρβουνα. Ήταν τα περίφημα «μουντζουρώματα»

Στην πλατεία του Αγιονικόλα/Καστρί γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Κόσμος πολύς συγκεντρωνόταν από τους μαχαλάδες και τα γύρω χωριά και γλεντούσε χορεύοντας μέχρι αργά το βράδυ της Κυριακής με τις ορχήστες των Γιατριδαίων των Καπραναίων και των Κοσμογιανναίων .

-----------------------------

Αποκριές στου Καράτουλα

-Στο χωριό μας από το πρωί της Κυριακής μαζεύαμε ξύλα για τον μεγάλο «Καλολόγο»/Αφανός που άναβε στην Πλάκα ή στο Κατάλυμα, το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς. Κρυφά για να μην μας δουν οι μανάδες μας και φάμε τα "αχρόνιαγα" το ξύλο της "χρονιάς μας", μπαίναμε στα κατώγια και κλέβαμε τα ξερά δεμάτια που προορίζονταν για τους φούρνους. Από τα αμπέλια «βουτάγαμε» τις κομμένες κληματόβεργες. Και επειδή κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά, με πριόνια κόβαμε κλάρες από τους εγκλενούς – τα γνωστά σφεντάμια για τους μη κατέχοντες την Καρατουλιάνικη διάλεκτο - και τις κουβαλούσαμε σέρνοντάς τες στη στοίβα του «Καλολόγου»....

- Μια Καθαρά Δευτέρα, αρχές της δεκαετίας του 70, καμιά δεκαριά πιτσιρίκια – αγόρια και κορίτσια- καθόμασταν στην Πλάκα. Είχαμε «φυτέψει» λίγες πατάτες στη θράκα του Καλολόγου που «κράταγε» ακόμα από το προηγούμενο βράδυ και περιμέναμε να βγούνε για να τις τιμήσουμε δεόντως. Ο Πανάρετος με τον Γιώργη τον Κατσιάβο ξαπλωμένοι δίπλα μας απολάμβαναν την θαλπωρή της θράκας.

Ξαφνικά από τα Παναρεταίκα ακούσαμε σαματά και οχλαγωγία. Καμιά εικοσαριά μασκαράδες ερχόντουσαν προς το μέρος μας. Είχαν κρύψει τα βαμμένα πρόσωπά τους με μαντήλια που τους έκαναν αγνώριστους. Φορούσαν τραγιάσκες, φουστανέλες , κάπες και ρούχα παλιά. Κρατούσαν γκλίτσες,μαγκούρες και ραβδιά. Μερικοί είχαν κρεμάσει στο λαιμό τους τροκάνια και τεράστιες κουδούνες προβάτων… Μπροστά πήγαιναν δυο τρία σκυλιά που γάβγιζαν δημιουργώντας ακόμα μεγαλύτερο πανδαιμόνιο. Τρομάξαμε και τρέξαμε να κρυφτούμε… Για καλή μας τύχη όμως, απάνω σε ένα γάιδαρο, αναγνωρίσαμε το «Δάσκαλο» . Αργότερα μάθαμε ότι αυτός ήταν ο εμπνευστής της όλης ιδέας. Βαμμένο πρόσωπο , κόκκινα νύχια, σούπερ μίνι, τρομερό μπούστο, σχισμένο καλσόν και προκλητική εμφάνιση γενικότερα. Δε λέμε τα παλιόλογα που έλεγε γιατί θα μας πάνε μέσα….

Ηρεμήσαμε, αρχίσαμε να το διασκεδάζουμε. και τους πήραμε στο κατόπι. Πέρασαν από την Ωριά . Σταμάτησαν στου Μαργιορότακη και σε μηδέν χρόνο άδειασαν μια νταμιτζάνα κρασί. Μερακλωμένοι πήραν το δρόμο για τον Άγιο Νικόλα. Εμείς οι μικρότεροι, επειδή φοβόμασταν τις μαγκούρες, τους ακολουθούσαμε σε απόσταση ασφαλείας. Το μεσημεράκι ο περιφερόμενος θίασος έφτασε στον Αγιονικόλα. Μπήκαν στα καφενεία και στις ταβέρνες. Έγινε μεγάλο γούστο… Περιττό να σας περιγράψουμε το τρικούβερτο γλέντι που ακολούθησε στην πλατεία. Με το σούρουπο οι ¨καρναβαλιστές" κατέβηκαν στα Λαμπιραίκα, πέρασαν από τον Αγιάννη, έφτασαν στο σχολείο και διαλύθηκαν ησύχως …

Χρόνια Πολλά!

Καλή Σαρακοστή!